TÜMER DİYOR Kİ:
Atatürk ve Türkiyat Enstitüsü: Kültürel Birleşmenin Temelleri
Giriş
Mustafa
Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini atarken, uluslararası
ilişkilerin ve kültürel etkileşimlerin önemine büyük bir vurgu yapmıştır. Bu
bağlamda, Finlandiya'da yayımlanan "TURAN" gazetesinin finansmanını
devlet bütçesinden sağlamak gibi inisiyatifler, Atatürk'ün vizyonunu ve
stratejik düşüncesini yansıtan önemli bir örnektir. Gazete, Atatürk’ün ölümüne
kadar yayın hayatına devam etmiş, sonrasında ise devlet desteği kesilmiştir. Bu
gazetenin yayınlanmış olan birer nüshaları Ertuğrul Zekai Öktem’in özel
arşivinde saklanmaktadır.
Ülküler ve Sorumluluklar
Atatürk, 29
Ekim 1933'te genç bir doktorun sorusu üzerine, ülkülerin devlet tarafından
açıklanmadığını, millet tarafından yaşandığını belirtmiştir. Ülkü, gözle
görülmeyen ama vicdanlarda var olan bir güçtür. Bu bağlamda Atatürk, devlet
başkanı olarak sorumlulukları olduğunu ve bu nedenle bazı konularda açıkça
konuşamayacağını ifade etmiştir. Bu anlayış, onun liderlik anlayışının temel
taşlarından birini oluşturmaktadır.
Geçmişten Günümüze Devletler ve Milletler
Atatürk,
tarihteki büyük imparatorlukların çöküşüne dikkat çekerek, bugünkü dostlukların
da geçici olabileceğini vurgulamıştır. Sovyet Rusya'nın günümüzdeki dostu
olmasına rağmen, gelecekteki belirsizliklerin farkında olarak Türkiye'nin her
zaman hazırlıklı olması gerektiğini belirtmiştir. Bu hazırlığın, manevi
köprüleri sağlam tutmakla mümkün olacağını ifade etmiştir. Dil, inanç ve tarih
bu köprülerin temel unsurlarıdır.
Azerbaycan ile Kardeşlik Bağları
Atatürk,
Türkiye dışındaki Türk devlet ve topluluklarına büyük bir önem vermekteydi.
Azerbaycan elçisi İbrahim Abilof’a söylemiş olduğu sözler, onun Türkçülüğe ve
Türk Birliğine verdiği önemi göstermektedir:
“Azerbaycan
Türklerinin dertleri kendi dertlerimiz ve sevinçleri kendi sevinçlerimiz gibi
olduğu için, onların muratlarına nail olmaları, hür ve müstakil olarak
yaşamaları bizi pek ziyade sevindirir. Türk’ün saadeti ve mazlumların halası
yolunda Azerbaycan Türklerinde kanını dökmeğe amade bulunduklarına dair olan
beyanatınız, istilacılara karşı Türk’ün ve mazlumların kuvvetini artıran pek
kıymettar bir sözdür.” (Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, cilt: 2, s. 21)
Atatürk,
Azerbaycan bayrağını bizzat elleriyle göndere çekmiş ve bu anı şöyle ifade
etmiştir:
“Bugün
Azerbaycan’ın istiklalini temsil eden bayrağı çekerken, ellerim bir takım
hissiyat ve teessürat ile müteharrik olduğunu duyuyorum. Filhakika bayrağı
çeken benim ellerimdi. Fakat ellerimi tahrik eden bugünkü bayramda manen
müşterek olan bütün Türkiye halkının hakiki ve samimi kardeşlik hissiyatı idi.”
(Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, cilt: 2, s. 23-24)
Kültürel Yakınlaşma ve Türkiyat Enstitüsü
Atatürk, dil
ve tarih üzerinden bir kültürel yakınlaşma hedeflemiştir. Bu bağlamda, “Dil
Encümenleri” ve “Tarih Encümenleri” gibi kuruluşların kurulması gerektiğini
savunmuştur. Türkiye’nin, başka toplumlarla dil ve tarih bakımından daha yakın
bir ilişki kurması için çalışmalara girişilmesi gerektiğini ifade etmiştir.
Türkiyat
Enstitüsü'nün kurulması, bu hedeflerin hayata geçirilmesi açısından büyük bir
adımdır. Atatürk, kültürleri bütünleştirme çabalarının, açıkça ifade edilmeden,
dolaylı yollarla gerçekleştirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu, yanlış
anlaşılmalara yol açmamak adına önemli bir stratejidir.
Sonuç
Atatürk'ün
vizyonu, sadece Türkiye'nin değil, aynı zamanda Türk dünyasının da geleceğini
şekillendirmeye yönelik bir perspektife sahiptir. Kültürel birliğin ve yakınlaşmanın
sağlanması, gelecekteki istikrar ve barış için hayati bir öneme sahiptir. Bu
nedenle, Atatürk'ün başlattığı bu süreç, günümüzde de önemini korumakta ve Türk
milletinin uluslararası alanda daha sağlam adımlar atmasını sağlamaktadır.
Bu konuşmanın
kaynağı ise İhsan Sabri Çağlayangil'den dinlenmiş, Sebati Ataman, Kılıç Ali,
Tevfik Rüştü Aras ve Hikmet Bayur tarafından doğrulanmıştır. Detaylı bilgi için
bkz. Atatürk'ün Sofrası, İsmet Bozdağ, İstanbul, s. 11-26.
Kaynak: Arslan Küçükyalçın'ın aktardığı
yazı. Görsel için: Turan Dergisi (Nevzat Torun'a teşekkürler).
Olay; İhsan Sabri Çağlayangil’den dinlenmiş, Sebati Ataman,
Kılıç Ali, Tevfik Rüştü Aras, Hikmet Bayur tarafından doğrulanmıştır.
(Atatürk’ün Sofrası; İsmet Bozdağ, İstanbul, s.11-26, İsmet Bozdağ Atatürk’ün
Avrasya Devleti, s.30.31.32) den nakil Yusuf Koç-Ali Koç, Tarihi Gerçekler
Işığında Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk, sayfa 51-52 Ankara 2005)
Bu yazı araştırmacı yazar Ömer Faruk Yılmaz tarafından
tarafıma gönderilmiş, Arslan Küçükyalçın'ın aktardığı yazıdır. Kaynaklar
yazının içeriğinde de gösterilmiştir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Arslan Küçükyalçın'ın aktardığı yazı: Atatürk Finlandiya’da yayın yapan “TURAN“ isimli bir gazete çıkarttırmış ve bizat el altından bu gazetenin finansını devlet bütçesinden sağlamıştır. Bu gazete Atatürk’ün ölümüne kadar yayınlanmış, Atatürk’ün ölümünden sonra devlet bütçesinden ayrılan tahsisata son verildiğinden yayın hayatına son vermiştir. Bu gazete Rusça, Fince ve Türkçe dâhil dört dilde yayın yapmakta ve çoğunluğu Rusya’da dağıtılmaktaydı. Bu gazetenin yayınlanmış olan birer nüshaları Ertuğrul Zekai Öktem’in özel arşivinde saklanmaktadır.
1933 yılının 29 Ekiminde Gazi Mustafa Kemal Paşa, bir genç doktorun sorusu üstüne bu fikri – saklanması kaydı ile- açıklamıştır!
Ülküler, devlet tarafından açıklanmaz; Millet tarafından yaşanır! Nasıl, bakarken, gözlerimizi görmüyor, onunla her şeyi görüyorsak, Ülkü de onun gibi, farkında olmadan vicdanlarımızda yaşar ve her şeyi ona göre yaparız. Ben, Devlet Başkanıyım! Sorumluluklarım vardır! Bu sorumluluklarım altında konuşamam! Bu konuda genç arkadaşlarımla ayrıca konuşacağım.
Dr. Zeki’ye “Siz şöyle bu tarafa geçin“ dedi ve Atatürk, salonu dolduran alkışlar arasında kalktı; Dr. Zeki’yi de yanına alarak Genel Müdür Odası’na geçti. Oturdular. Atatürk’ün arkasında, duvarda bir Türkiye haritası vardı. Karşısında oturan Dr. Zeki’ye:
-Benim arkamdaki haritayı görüyor musun? Dedi
-Evet Paşam.
-O haritada, Türkiye’nin üstüne abanmış bir blok var; Onu da görüyormusun?
-Evet, görüyorum, Paşa hazretleri.
-Hah, işte o ağırlık benim omuzlarımın üstündedir. Omuzlarımın üstünde olduğu için, ben konuşamam!
-Düşün bir kere… Osmanlı İmparatorluğu ne oldu? Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ne oldu? Daha dün, bunlar vardılar… Dünyaya hükmediyorlardı! Avrupa’yı ürküten Almanya’dan bu gün ne kaldı? Demek hiç bir şey, sür-git değildir. Bugün, “ölümsüz“ gibi görünen nice güçlerden, ileride belki pek az bir şey kalacaktır. Devletler ve Milletler, bu idrakin içinde olmalıdırlar.
Bugün dostumuz, ama yarın
Bu gün Sovyet Rusya, dostumuzdur, komşumuzdur, müttefikimizdir… Devlet olarak bu dostluğa ihtiyacımız var! Fakat yarın ne olacağını kimse kestiremez. Tıpkı Osmanlı İmparatorluğu gibi, tıpkı Avusturya-Macaristan İmparatorluğu gibi parçalanabilir! Bugün, elinde sımsıkı tuttuğu milletler, avuçlarından sıyrılabilirler… Dünya yeni bir dengeye ulaşabilir!
İşte o zaman Türkiye, ne yapacağını bilmelidir!
Bizim bu dostumuzun yönetiminde dili bir, inancı bir özü bir kardeşlerimiz vardır. Onları arkalamaya hazır olmalıyız!
“Hazır olmak“ yalnız o günü susup beklemek değildir; hazırlanmak lazımdır… Milletler, buna nasıl hazırlanırlar? Manevi köprüleri sağlam tutarak! Dil, bir köprüdür; inanç bir köprüdür; tarih bir köprüdür! Bugün biz, bu toplumlardan dil bakımından, gelenek, görenek, tarih bakımından ayrılmış, çok uzağa düşmüşüz! Bizim bulunduğumuz yer mi doğru, onlarınki mi? Bunun hesabını yapmakta fayda yoktur! Onların bize yaklaşmasını bekleyemeyiz; Bizim onlara yaklaşmamız gerekli.
Bunları kim yapacak?
Elbette Biz! Nasıl yapacağız?
İşte görüyorsunuz, “Dil Encümenleri“, “Tarih Encümenleri“ kuruluyor.
Dilimizi, onun diline yaklaştırmaya, Tarihimiz ortak payda haline getirmeğe çalışıyoruz. Böylece, birbirimizi daha kolay anlar hale geleceğiz. Bir sevgi parlayacak aramızda; tıpkı bir vücut gibi, kaderde ve mutlulukta birbirimizi duyacağız ve arayacağız. Ortak bir dil amaçladığımız gibi, ortak bir tarih öğretimimiz olması gerekli… Ortak bir mazimiz var, bu maziyi, bilincimize taşımamız lazım. Bu sebeple okullarda okuttuğumuz tarihi, Orta Asya’dan başlattık! Bizim çocuklarımız, orada yaşayanları bilmelidirler. Orada yaşayanlar da bizi bilmeli…
İşte bunu sağlamak için de “Türkiyat Enstitüsü“ nü kurduk kültürlerimizi, bütünleştirmeğe çalışıyoruz! Ama bunlar, açıktan yapılmaz! Adı konarak yapılacak işlerden değildir. Yanlış anlaşılabildiği gibi, savaşlara da …
